KWW Jarosława Szlachetki

Wokół Cudu nad Rabą

Wokół Cudu nad Rabą
Wokół Cudu nad Rabą

W ramach programu edukacyjnego „Wielka Wojna w Małopolsce – pamięć i tożsamość” w „Domu Greckim” czynna jest wystawa fotografii „Galicyjskie cmentarze pierwszowojenne” autorstwa Andrzeja Boryczki i Marka Stoszka. Otwarcie wystawy połączone było z prelekcją dra Piotra Sadowskiego „Wokół Cudu nad Rabą – działania wojenne na ziemi myślenickiej 1914r.”

Wystawa zorganizowana została dokładnie w sto lat po wydarzeniach 1914 roku na ziemi myślenickiej. Pod koniec listopada same Myślenice oraz przyległe miejscowości znalazły się na linii frontu. Walki na północnym brzegu Raby trwały do 8 grudnia, kiedy to wzmocnione siły austriackie wyparły Rosjan z rejonu Dobczyc. Cud nad Rabą wydarzył się 30 listopada, a 2 grudnia rozpoczęła się operacja limanowsko-łapanowska.

O tych i wielu innych wydarzeniach przełomu listopada i grudnia sprzed 100 lat mówił w swoim wykładzie dr Piotr Sadowski – z wykształcenia dr geografii UJ, z zamiłowania – pasjonat historyk i regionalista, przewodnik beskidzki, działacz społeczny, znawca historii I i II wojny światowej w naszych okolicach. Prowadził tu niejednokrotnie pionierskie badania.

Wiele faktów dotyczących wydarzeń z obu wojen poznawał na podstawie wywiadów w terenie, badania kronik parafialnych i archiwalnych dokumentów, a jako geograf i znawca gór potrafił rozróżnić w terenie naturalne formacje przyrodnicze od zarośniętych już ziemnych fortyfikacji. Jest autorem licznych publikacji monograficznych gmin naszego oraz okolicznych powiatów, a także opracowań historycznych, autorem artykułów naukowych i referatów, a także redaktorem naukowym tekstów źródłowych wydawanych w ostatnich latach w Myślenicach. Pracuje jako wykładowca w Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Targu.

Wykład Piotra Sadowskiego poruszał tematykę w sumie bardzo mało znaną, gdyż literatura historyczna na ten temat jest niezwykle skromna. Prelegent zaprezentował unikalną mapę Mariana Boryczki, obrazującą działania wojenne w 1914 r. na Ziemi Myślenickiej. Omówił wydarzenia I wojny i największe bitwy galicyjskie oraz operację zwaną „rosyjskim walcem parowym”, a następnie szczegółowo przedstawił, jak kształtowała się sytuacja w Galicji w połowie listopada: walki nad Dunajcem i powstanie grupy kawaleryjskiej, która walczyła pod Mszaną Dolną.

Od 21 listopada rozpoczęły się walki na południe od Krakowa, a 28 listopada (sobota) oddziały rosyjskie zajęły rejon Dobczyce – Wieliczka. Przedstawił przebieg fortyfikacji na południe od Krakowa, na wysokości Świątnik Górnych. 29 listopada wojska rosyjskie zajęły już i Dobczyce, i Siepraw. Po zakończeniu walk nad Dunajcem przegrupowały się, doszło do pierwszych walk w rejonie Raciechowic, a następnie wojska wkroczyły do Wiśniowej i Lipnika. Prowadzone były walki na przełęczy zasańskiej. Przygotowywano się do obrony Myślenic. Uderzenie w kierunku Myślenic nastąpiło nazajutrz, 30 listopada, jednak do poważniejszych walk nie doszło. Atakujący żołnierze zobaczyli obłok zasłaniający drogę, a w dolinie trzemeśnianki zaległa tak gęsta mgła, że ich oddziały pogubiły się i musiały zawrócić. To wydarzenie określono później jako Cud nad Rabą. Walki odsunęły się od Myślenic, jednak w samym mieście i okolicy pojawiali się pojedynczy żołnierze obu walczących stron, nierzadko zdemoralizowani na tyle, że stanowili zagrożenie i uciążliwość dla mieszkańców.

Od początku grudnia zaczęła się operacja łapanowska, w naszym rejonie walczyła 21 Brygada Piechoty, a z rosyjskiej strony głównie wojska składające się Ukraińców. 5 grudnia trwały walki pod Wiśniową, 6 grudnia odzyskano Dobczyce, a 6 i 7 grudnia nastąpił odwrót wojsk rosyjskich z rejonu Wieliczki. Uratowane zostały nie tylko nasze ziemie, lecz również twierdza Kraków.

Piotr Sadowski scharakteryzował jednostki rosyjskie i austriackie walczące w okolicy Myślenic oraz ich wyposażenie ogniowe. Zostały po nich na Ziemi Myślenickiej cmentarze wojenne: w Drogini - Banowicach, Wiśniowej na wzgórzu Dziadówka, Wiśniowej na os. Jurkówka i w Szczyrzycu. Na każdym z nich spoczywa po kilkuset żołnierzy z obu walczących stron. Dwaj cesarscy żołnierze wyznania mojżeszowego spoczywają na kirkucie w Myślenicach. Cmentarze te pokazują fotografie na prezentowanej wystawie. Można na niej również zobaczyć zdjęcia fortyfikacji (bateria artyleryjska) w Osieczanach oraz inne cmentarze pierwszowojenne w nieodległej okolicy.

Ryszard Sobkowicz Ryszard Sobkowicz Autor artykułu

Nauczyciel i reporter, który ostatnie 25 lat poświęcił na relacjonowanie życia lokalnych społeczności - szczególnie funkcjonowania Ochotniczych Straży Pożarnych. (HISTORIA, WYDARZENIA, SAMORZĄD, KULTURA)